بهداشت خواب در کودکان چیست و چرا اهمیت ویژه ای دارد؟
از هر پنج کودکی که به روانشناس مراجعه می‌کنند، یک کودک دچار اختلال کم خوابی است.
بهداشت خواب در کودکان بدون شک یکی از مهم ترین عوامل رشد کودکی سالم و خلاق به شمار می‌رود. کم خوابی کودکان معضلی است که اکثر خانواده‌ها نگران آن هستند. اختلال خواب به قدری رایج است که ۲۰ درصد کودکان حداقل یکبار آنرا تجربه کرده اند.
چه علتی باعث می‌شود کودکان ما کم خواب باشند؟ در صورت مشاهده الگوهای خواب نامنظم کودکمان چه کار کنیم؟ آیا روشی وجود دارد که یکبار برای همیشه این مشکل را ریشه کن کند؟ وظیفه ما به عنوان پدر و مادر در خصوص این مشکل چیست؟
تمامی این سوالات در میان والدین کودکان بسیار رایج هستند. خیلی دور از انتظار نیست که شما نیز سوالاتی از این قبیل داشته باشید.
احتمالا علت اصلی که در حال خواندن این مقاله هستید، یافتن پاسخی مناسب برای یکی از این سوال هاست.
بر اساس تحقیقات صورت گرفته خواب مناسب و کافی در کودکان باعث افزایش هشیاری، بهبود حافظه و یادگیری و همچنین سلامت کلی روحی و روانی آنها می‌شود.
هدف ما از نوشتن این مقاله، آگاه کردن والدین نسبت به اهمیت بهداشت خواب در کودکان و چگونگی برقراری شرایطی مناسب برای خواب کافی کودکان آنها میباشد.
پس از مطالعه کامل این مقاله، با عوامل مهم بهداشت خواب در کودکان آشنا شده و با انجام دادن راهکارهای پیشنهاد شده جهت حل اختلال بی‌خوابی، در وقت و هزینه خود صرفه جویی خواهید کرد.
اهمیت بهداشت خواب در کودکان
بهداشت خواب در کودکان موضوع بسیار مهمی است. تمامی موجودات برای ادامه حیات نیاز به خواب کافی دارند. میزان خواب مناسب برای افراد مختلف متفاوت میباشد. بزرگسالان به ۷-۸ ساعت خواب در طول روز نیاز دارند. این مقدار برای کودکان در سنین مختلف متفاوت است.
میزان خواب مورد نیاز انسان در سنین مختلف به صورت زیر است:
- کودکان بین ۳ تا ۵ سال: ۱۰ الی ۱۳ ساعت
- کودکان بین ۶ تا ۱۱ سال: ۹ تا ۱۱ ساعت
- نوجوانان بین ۱۴ تا ۱۷ سال: ۸ تا ۱۰ ساعت
- جوانان و بزرگسالان: ۷ تا ۹ ساعت
در صورتی که فرزند شما کمتر از مقادیر ذکر شده می‌خوابد، امکان وجود اختلال خواب در او وجود دارد. اما شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که در صورت عدم وجود بهداشت خواب در کودکان چه اتفاقی رخ میدهد؟
کیفیت خواب در سنین کودکی تاثیر مستقیمی بر شخصیت کودک شما می‌گذارد. شخصیت تمامی انسان‌ها به مقدار قابل توجهی به تجربیات کودکی آنها بستگی دارد. در سنین پایین، هر تجربه مثبت و یا منفی تاثیر خود را بر هویت کودک شما خواهد گذاشت.
ذهن کودکان در هنگام تولد مانند ظرفی خالی است که تمامی تجربه‌های روزمره را مانند اسفنج به خود جذب می‌کند. ذهن انسان سعی در استخراج معنی از هر رویدادی که در لحظه رخ میدهد دارد. پس از تکرار هر رویداد به تعداد مشخص، این تفاسیر تعریف شده در ذهن به باورها تبدیل می‌شوند. پس از نصب باورها در ضمیر ناخودآگاه انسان، مغز هر نوع فکری که آن باور را تایید کند را می‌پذیرد.
حال شاید بپرسید بهداشت خواب در کودکان چه ربطی با تشکیل باورها در ذهن آنها دارد؟
رابطه بهداشت خواب کودکان با شکل گیری شخصیت آنها
در صورتی که فرزند شما در طول روز کمتر از ۹ ساعت بخوابد، ممکن است با مشکلاتی نظیر استرس، خستگی، هواس پرتی و … مواجه شود. وقتی فرزندتان به طور مداوم در معرض استرس و فشار قرار گیرد، احتمال وقوع تجربه‌های منفی نیز برای او افزایش خواهد یافت. با تکرار تجربه‌های منفی، باورهای کودک نیز غالبا منفی خواهد شد و کودک با مشکلاتی نظیر عدم اعتماد به نفس، استرس، عدم تمایل به برقراری ارتباطات اجتماعی و … در آینده دست و پنجه نرم خواهد کرد.
تاثیر تجارب کودکی بر روابط بزرگسالی به قدری زیاد است که اکثر والدین آن را به راحتی نادیده می‌گیرند.
بسیاری از افرادی که در بزرگسالی دچار مشکلاتی نظیر هراس اجتماعی (Social Anxiety)، حملات عصبی (Panic Attack) و … می‌شوند، اولین نشانه‌های مشکلات خود را در کودکی تجربه کرده اند. عدم توجه به کیفیت خواب کودک حتی ممکن است باعث خسارات جبران ناپذیری در آینده شود.
شناسایی عوامل محدود کننده بهداشت خواب در کودکان:
نگرانی والدین از وضعیت خواب کودکان خود، موضوعی بسیار عادی است. عامل برهم زننده بهداشت خواب در کودکان متفاوت است.
ترس یکی از این عوامل است. بسیاری از کودکان از تاریکی می‌ترسند. برای حل این مشکل می‌توانید از چراغ خواب‌هایی با نور ملایم در اتاق خواب کودک استفاده کنید. یکی دیگر از راه‌های حل این مشکل، کاهش دادن استرس و نگرانی کودک به وسیله داستان گویی قبل خواب میباشد.
اختلال خواب کودک عواملی دیگری نیز می‌تواند داشته باشد. در زیر به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
- بیش فعالی: یکی مهم ترین عوامل بی‌خوابی بیش فعالی یا ADHD است.
- تغذیه نامناسب: مصرف غذاهای سنگین و کافئین در ساعت‌های قبل از خواب کودک تاثیر منفی بر کیفیت خواب وی خواهد گذاشت.
- اختلالات شخصیتی: اختلالات شخصیتی نظیر توهم، رفتارهای نامتعارف بی علت و … یکی دیگر از دلایل خواب ناآرام کودک شماست.
- ژنتیک: گاهی اختلال هورمون‌ها و مشکلات ژنتیکی علت برهم زننده بهداشت خواب در کودکان است.
- عادت: عادت‌های غلط نظیر استفاده از گوشی موبایل در ساعت‌های قبل از خواب
- بیماری‌های خاص: از جمله مشکلات تنفسی، بیماری‌های عصبی-روانی و …
یکی از راه‌های موثر در شناسایی عامل برهم زننده بهداشت خواب کودک خود، مشاهده الگوهای رفتاری وی است. آیا بی‌خوابی کودک شما دائمی است یا در ساعت‌ها و یا روزهای خاصی رخ میدهد؟ آیا کودک شما از افسردگی رنج میبرد؟ تغذیه کودک شما مناسب است؟
بهداشت خواب در کودکان: چکیده مطالب گفته شده
- اختلال کم‌خوابی در بین کودکان طبیعی است.
- در صورت برهم خوردن بهداشت خواب در کودک خود دچار هراس نشوید.
- برای پیدا کردن عامل بی‌خوابی کودک خود به طور منظم رفتار وی را مورد کنترل قرار دهید.
- عامل بی‌خوابی در میان کودکان متقاوت است.
- به میزان خواب مورد نیاز کودک در سنین مختلف توجه ویژه ای داشته باشید
روش‌های ایجاد بهداشت خواب در کودکان
در قسمت قبلی به طور کامل راجع به عوامل محدود کننده بهداشت خواب در کودکان صحبت کردیم. در این قسمت می‌خواهیم درباره روش‌های حل این مشکل صحبت کنیم.
همانطور که میدانید، پیدا کردن عامل اصلی مشکل بی‌خوابی کودکان اولین قدم برای ایجاد بهداشت خواب در آنها میباشد.
برای حل مشکل بی‌خوابی کودک خود و برقراری بهداشت خواب در او دو راه وجود دارد:
- استفاده از متد روانشناسی
- مراجعه به دکتر مخصوص کودکان و انجام رفتاردرمانی
روش اول: استفاده از متد روانشناسی
متد روانشناسی برای حل اختلال بی‌خوابی، شامل روشهایی است که با ساختار شکنی علت ریشه ای به وجود آورنده مشکل بی‌خوابی به درمان آن کمک می‌کند. این روش‌ها را پدر و مادرها میتوانند در خانه امتحان کنند. اولین قدم برای حل مشکل کودکتان را خودتان انجام دهید. اگر بهبودی در سلامت خواب کودکتان نیافتید، سراغ روش‌های رفتاردرمانی بروید. در زیر به چند راه حل برای حل این مشکل می‌پردازیم:
- برای کودکتان برنامه منظم خواب تدارک ببینید: برنامه منظم خواب را با استفاده از ساعت بیولوژیکی بدن کودک انجام دهید.
- خواب فقط در زمان خستگی: فقط زمانی که کودکتان احساس خستگی می‌کند او را به تخت خواب ببرید.
- تنظیم دما و نور محیط خواب: محیط خواب کودک را با دما و نور ملایم تنظیم کنید.
- کاهش صدای محیط: سعی کنید محیط آرامی برای کودک خود فراهم کنید.
- غذای سبک قبل از خواب: سعی کنید قبل از خواب کودکتان فقط غذای سبک میل کند.
- تلویزیون و موبایل قبل خواب ممنوع: تا چند ساعت قبل از خواب، اجازه بازی کردن با موبایل یا دیدن تلویزیون به کودک خود ندهید.
- ایجاد آرامش در کودک: خواندن کتاب داستان برای کودکان قبل از خواب یکی از راه‌های ایجاد آرامش در آنها میباشد
- ممنوعیت کافئین و غذاهای چرب قبل از خواب: کافئین یکی از اصلی ترین دلایل بی‌خوابی میباشد.
تمامی راه‌های گفته شده را امتحان کنید. اگر بازهم به نتیجه دلخواه خود نرسیدید، به سراغ روش دوم بروید.
روش دوم: مراجعه به دکتر و رفتار درمانی
در صورتی که متد روانشناسی بالا کارساز نبود چه کنیم؟ جواب این سوال بسیار ساده است. باید به دکتر کودکان مراجعه کنید. دکتر کودکان ابتدا با طرح پرسش‌هایی از سن عقلی و سن واقعی کودک شما آگاه شده و سپس در راستای حل مشکل او به شما راه کارهایی ارایه خواهد کرد.
در مواردی که دکتر تشخیص بدهد، برای کودک شما جلسات رفتار درمانی تعیین می‌شود.
جمع‌بندی نهایی:
درمان اختلال بی‌خوابی کودکان روش‌های متفاوتی دارد. ابتدا روش‌های خانگی را امتحان کنید. در صورتی که موفق به حل مشکل نشدید، به پزشک مخصوص کودک مراجعه کنید. دقت داشته باشید کیفیت خواب کودک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در صورتی که خواب کودک خود را جدی نگیرید، کودکتان دچار مشکلات زیادی خواهد شد. امیدواریم توانسته باشیم در حل مشکل بی‌خوابی و ایجاد بهداشت خواب در کودکان شما با نوشتن این مقاله کمک کرده باشیم.
